Suikerstress bij paarden: hoe weidegang insulineresistentie in de hand werkt

11 April 2025

Daar is de lente! Een lekker zonnetje. Fris gras. Lichte voeten. En toch… is je paard onrustiger, sneller gevoelig op de hoeven of anders in gedrag. Wat vaak wordt weggezet als “lentegekheid”, blijkt in werkelijkheid het gevolg van biochemische processen: abrupte suikerpieken uit jong gras beïnvloeden de insulinehuishouding – met risico’s op lange termijn.

Wat doet suiker bij het paard met de insuline?

Wanneer een paard in het voorjaar jong gras eet, krijgt het ineens grote hoeveelheden wateroplosbare koolhydraten (WSC) binnen. Dat zijn koolhydraten die oplossen in water – zoals glucose, fructose, sucrose én fructaan.

Glucose, fructose en sucrose worden snel opgenomen in de dunne darm en zorgen voor directe stijgingen in de bloedsuikerspiegel.
Fructaan is óók wateroplosbaar, maar wordt niet enzymatisch afgebroken in de dunne darm. In plaats daarvan belandt het in de dikke darm, waar het via microbiële fermentatie wordt afgebroken.

Let op: “Wateroplosbaar” betekent niet automatisch dat een stof ook snel opgenomen wordt in het bloed. Fructaan lost op in water, maar is alleen fermenteerbaar, niet verteerbaar zoals suikers dat zijn. En net die fermentatie kan voor problemen zorgen.

Door de snelle opname van suikers en de darmfermentatie van fructaan moet het lichaam acuut reageren met insulineproductie – of met ontstekingsreacties. Bij herhaalde blootstelling leidt dit tot overstimulatie van de pancreas en verminderde gevoeligheid van de weefsels voor insuline: het begin van insulineresistentie (IR).

Wetenschappelijk onderbouwd:
Treiber et al. (2006) toonden aan dat jonge paarden met herhaalde hoge insulinepieken sneller tekenen van insulineresistentie vertonen.¹

Gras = variabel: tijdstip, temperatuur, type

Gras levert nooit een constante dosis suikers. De hoeveelheid wateroplosbare koolhydraten (WSC) zoals fructaan en glucose schommelt sterk:

Tijdstip van de dag: hoger bij zonlicht, lager ‘s nachts
Temperatuur: kouder weer verhoogt fructaanopslag
Grastype & bodemstress: sommige soorten (bv. Engels raaigras) slaan meer suikers op

Deze schommelingen maken lentegras onvoorspelbaar – zeker bij paarden die metabool gevoelig zijn.

De sluipende overstimulatie van de pancreas

Langdurige blootstelling aan hoge suikerpieken zorgt voor pancreatische hypertrofie en verminderde insulinegevoeligheid in vet- en spiercellen. De gevolgen stapelen zich op:

vetopslag op nek en schoft (cresty neck)
verhoogd risico op laminitis
veranderde hormoonresponsen

Wetenschappelijk onderbouwd:
Volgens de Laat et al. (2016) veroorzaken aanhoudend verhoogde insulinespiegels subtiele veranderingen in glucoseverwerking in spierweefsel en hoeflamellen — wat verklaart waarom insulineresistentie en laminitis vaak pas na verloop van tijd klinisch zichtbaar worden. ((de Laat, M. A., Clement, C.K., Sillence, M. N., McGowan, C. M., Pollitt, C. C., and Lacombe, V. A. (2015). The impact of prolonged hyperinsulinaemia on glucose transport in equine skeletal muscle and digital lamellae. Equine Veterinary Journal 47 (4) 494–501))

Waarom IR zich pas laat in het seizoen openbaart

In het begin van het seizoen zijn de veranderingen subtiel. Maar na weken van subklinische overbelasting neemt het risico toe:

IR is geen alles-of-niets-diagnose maar een glijdende schaal
Paarden lijken “fit” maar reageren slechter op suikerpieken
Latente gevoeligheden komen pas aan het licht bij stressmomenten, warmer weer, verhoogde arbeid of extra suikeraanbod

Wetenschappelijke onderbouwing: Frank et al. (2010) stellen dat een gestegen nuchtere insuline of verminderde insulinerespons na OGTT pas weken na de eerste belasting zichtbaar wordt. ((Frank, N., Elliott, S. B., Brandt, L. E., & Keisler, D. H. (2006). Physical characteristics, blood hormone concentrations, and plasma lipid concentrations in obese horses with insulin resistance. Journal of the American Veterinary Medical Association, 228(9), 1383–1390.))

Conclusie

Gedrag, hoeven, energie – veel ‘lenteproblemen’ vinden hun oorsprong in de bloedspiegels.
Begrip van suikerpieken, grasdynamiek en insulinewerking helpt je als eigenaar om eerder in te grijpen en echte schade te voorkomen.

Wie IR wil vermijden, moet gras leren lezen.

Gebruik de ENC Fructaankaart en Seizoenschecklist

Binnen de ENC-app vind je handige tools zoals de Fructaanwaarschuwingskaart en de Seizoenschecklist voor veilige weidegang. Daarmee houd je grip op de suikerdynamiek van het gras én de gezondheid van je paard.

Klik hier