Feed for Feet: Sterke hoeven door een gebalanceerd dieet

Het belang van gezonde hoeven kan niet genoeg benadrukt worden. Goede hoeven vormen de basis van een gezond paard; ze zijn letterlijk en figuurlijk het fundament waarop ons edele dier staat. Afhankelijk van wie je het vraagt, zie je echter dat de focus verschilt. Terwijl de ene de nadruk legt op hoefverzorging en huisvesting, wijzen anderen op het belang van beweging en genetica. Voeding, hoewel een essentieel onderdeel van de algemene gezondheid, lijkt vaak een bijrol te spelen in de discussie over hoeven. Maar is dat terecht?

Hoefgezondheid: een complex samenspel van factoren

In een Nederlandse studie uit 2017 werd bij maar liefst 85% van de paarden tijdens het reguliere bekappen minimaal één hoefaandoening waargenomen. De studiegroep bestond uit een mix van recreatiepaarden, sportpaarden en paarden die op een andere manier werden ingezet, zoals koetspaarden. De meest voorkomende hoefaandoeningen waren: rotstraal (45,0%); oppervlakkige scheurtjes in de hoefwand (30,4%); groeiringen ( 26,3%); en kneuzingen aan de zool (24,7%). Minder frequent waargenomen hoefaandoeningen waren onder meer: perforerende scheuren in de hoefwand (16,4%); wittelijnziekte (WLD) (17,8%); en verbreding van de witte lijnen (11,8%). Horizontale hoefscheuren (5,2%), chronische hoefbevangenheid (3,9%), kwartierscheuren (2,7%), keratoom (1,8%) en hoefkanker (1,0%) werden het minst vaak waargenomen. Meer dan 95% van de getroffen paarden stonden op stal of in kleine paddocks met beperkte bewegingsvrijheid.¹

Dat zijn pittige resultaten. Vooral omdat de meeste problemen eenvoudig te voorkomen zijn.
Laten we dus eens wat dieper ingaan op die totale aanpak.

Het is een feit dat de gezondheid van de hoeven van een paard een complex samenspel is van verschillende factoren. Hoefverzorging, zoals regelmatige verzorging en controles en correct bekappen of beslaan, is onmiskenbaar van groot belang voor de hoefgezondheid. Huisvesting die een natuurlijke beweging stimuleert en voorziet in een schone, droge ondergrond, draagt bij aan het voorkomen van hoefaandoeningen. Beweging is essentieel voor een goede doorbloeding van de hoeven, wat ook weer bijdraagt aan hun groei en gezondheid.

Toch mogen we de overheersende invloed van genetica en voeding niet negeren.
Genetica? Ja, de aanleg van het paard speelt een rol in de kwaliteit van de hoeven. Er valt nu eenmaal weinig te veranderen aan de dunne zool en hoefwand waar voornamelijk volbloeden bekend om staan. Hoof wall separation syndrome (HWSS) is een genetische – en helaas ongeneeslijke – aandoening die specifiek bij Connemara ponies voorkomt.
En dan komt voeding om de hoek kijken, als een niet te onderschatten factor. Veel van de hoefproblemen waar onze paarden mee te maken hebben, zijn met een uitgebalanceerde voeding te voorkomen.

Waarom we het belang van voeding niet mogen onderschatten.

Voeding voorziet het lichaam van de bouwstenen voor sterke en gezonde hoeven. Zonder de juiste balans van voedingsstoffen, zoals biotine, eiwitten, mineralen en vitamines, kunnen hoeven broos worden of langzamer groeien. Het is dus niet zomaar een ’toevoeging’ aan de lijst van belangrijke factoren; het is een belangrijk onderdeel van de totale aanpak voor gezonde hoeven. Door wetenschappelijk onderbouwde en evidence-based informatie te volgen, kunnen we een voedingsplan opstellen dat niet alleen de algemene gezondheid van het paard bevordert, maar ook de kwaliteit van de hoeven ten goede komt.

Hoeven zijn namelijk niet alleen de basis waar het paard op staat, ze zijn de spiegel van de gezondheidstoestand en conditie van het paard. Vanwege de functie en structuur, vertoont de hoef sneller zwakte dan andere weefselstructuren in het paardenlichaam. Zichtbare ribbels – ook bekend als groeiringen – of verkleuringen en scheurtjes in de hoefwand kunnen indicaties zijn van problemen die met voeding in verband worden gebracht. Higami² zag een oorzakelijk verband tussen paarden met White Line Disease en een dieet dat te weinig koper en zink bevat. En bijna alle paardenverzorgers zijn bekend met het fenomeen laminitis als gevolg van voeding die te rijk is aan wateroplosbare koolhydraten. Maar het effect gaat verder dan dat.

Om het effect van voeding in verband te brengen met de hoefkwaliteit, is begrip van de opbouw en werking van de hoef nodig. Professionals die dagelijks bezig zijn met de wonderlijke hoef, hebben pagina’s vol geschreven met informatie. Ik beperk me dan ook tot een doorverwijzing. De zoekterm “anatomie paardenhoef” resulteert in een aantal zeer informatieve websites van gerenommeerde hoefprofessionals. De extra kennis die ‘en passant’ gedeeld wordt, is meteen mooi meegenomen.
Is desalniettemin uw interesse in de paardenhoef gewekt of wilt u een cursus volgen, dan vindt u hierover meer informatie over workshops en cursussen op de betreffende educatieve websites.

---

Het bijzondere aan hoeven is dat ze continu groeien en zich vernieuwen; wat een paard vandaag eet, heeft invloed op de kwaliteit van de hoeven in de toekomst. Geduld is dus niet alleen in het dagelijks leven een deugd, maar het is een essentieel onderdeel van het paardenmanagement. Zeker als het om hoeven gaat.

De hoef van een paard groeit ongeveer een halve centimeter per maand. Dit trage proces betekent dat wat we vandaag toedienen om de gezondheid te ondersteunen, pas over maanden merkbaar wordt in de kwaliteit van de hoeven. Het is een langdurig proces waarbij het tot een jaar kan duren voordat een volledig nieuwe hoef gevormd is. In sommige gevallen kost het een jaar of langer vooraleer er zelfs verbetering in de hoef zichtbaar is.

Net zoals bij mensen, kun je ook bij paarden zeggen: je bent wat je eet. Daarom moeten we zorgvuldig nadenken over wat we onze paarden te eten geven. Het is een uitdaging waar menig paardeneigenaar mee te maken krijgt, zeker wanneer het aankomt op het aanpassen van het dieet in de hoop de kwaliteit van de hoeven te verbeteren. Veranderingen komen niet van de ene dag op de andere; ze vragen om een investering in tijd, aandacht en verzorging, en ja, veel liefde.

Hoefaandoeningen gerelateerd aan voeding

Het is fascinerend hoe de juiste balans in voedingsstoffen niet alleen de algemene gezondheid ondersteunt, maar ook specifiek de conditie van de hoeven kan beïnvloeden. Bij voedingsgerelateerde hoefproblemen, denkt men voornamelijk aan hoefbevangenheid. Echter een tekort of een teveel aan bepaalde voedingsstoffen kan leiden tot aanzienlijke problemen, die zich niet alleen in het lichaam, maar ook in de hoeven manifesteren en variëren van kleine ongemakken tot serieuze aandoeningen die de mobiliteit en kwaliteit van leven van het paard ernstig kunnen beïnvloeden.

Het herkennen van tekorten en excessen is daarom van levensbelang voor het paard. Symptomen zoals brokkelige hoeven, langzame groei van de hoef, of een veranderde hoefstructuur kunnen indicaties zijn van een onevenwicht in het dieet.

Als eigenaar, verzorger en professional is het belangrijk en nuttig om indicaties van voedingsproblemen in de hoef te herkennen. Enkele voorbeelden zijn:

• Brokkelende hoeven en slechte hoefkwaliteit
  Hoeven die ondanks een correcte hoefverzorging en juiste huisvesting toch gaan brokkelen, kunnen een gevolg zijn van teveel zemelen in het dieet. Zemelen zijn de grootste bronnen van fytaat, ook gekend als fytinezuur. Fytinezuur is de belangrijkste opslag vorm van fosfor in plantaardig weefsel, vooral in de zaadhuid van granen en zaden. De overmatige hoeveelheid fosfor die ontstaat door te veel zemelen te voeren, verstoort de opname van verschillende mineralen, zoals calcium, ijzer en zink. Door het binden worden componenten gevormd die niet opgenomen kunnen worden in de darm.
  Vaak is een correct onderhouden brokkelende hoef een gevolg van calciumgebrek.
• Te snel groeiende hoefwand, broze hoefwand
  Hoeven die snel groeien maar een slechte hoefkwaliteit hebben, kunnen een aanwijzing zijn voor een zinktekort. Soms groeit de hoefwand zo snel dat de hoeven iedere twee weken bekapt moeten worden. Een zinktekort zorgt voor de aanmaak van keratine van slechte kwaliteit in de buitenste laag van de hoef wat de hoefwand broos maakt.
  Broze hoeven zijn voor bacteriën en schimmels wagenwijd openstaande deuren en favoriete plekjes om zich te nestelen en verder te ontwikkelen.
• Afpellende hoefwand
  Een minder voorkomend verschijnsel is een hoefwand die in dikke lagen hard weefsel loslaat. Een beetje vergelijkbaar met de schil van een ui. Deze aandoening komt zelden voor omdat de oorzaak, biotinetekort, in onze regio uiterst zeldzaam is. Als dit toch voorkomt, bijvoorbeeld bij ondervoede paarden, gaat dit meestal gepaard met tekorten van andere voedingsstoffen.
  Een afpellende hoefwand is niet hetzelfde als een losse hoefwand.
• Te traag groeiende hoeven
  Tenzij het paard in een zelftrimmende omgeving gehuisvest is, mag men ervan uitgaan dat minstens iedere 6 – 8 weken een trimbeurt nodig is. Als paardenhoeven te traag groeien, wijst dit vaak op een tekort. Dit tekort kan zowel energie zijn als een voedingsstof.
  Dit verklaart ook dat sommige paardenhoeven in de winter minder hard groeien dan in de zomer. In de winter heeft het paard energie nodig om warm en op gewicht te blijven. Bijgevolg ontvangt de hoef minder energie om te groeien. Paarden met een (te) energiearm dieet kunnen dus een trage hoefgroei hebben omdat andere, levensbelangrijke, weefsels voorrang in toelevering krijgen.
  Een tekort in een of meerdere nutriënten die nodig zijn voor de synthese van bouwstoffen voor de hoef, kunnen eveneens de hoefgroei vertragen.
• Verstoorde structuur van de tubuli
  Een schilferige hoefwand en een verstoorde structuur van tubuli die alle kanten opgaan, waardoor het lijkt op haargroei op de hoefwand, is een aanwijzing van een onevenwicht in het vitamine A niveau. Zowel een tekort als een teveel aan vitamine A kan deze aandoening veroorzaken.

Deze korte opsomming van voorbeelden toont duidelijk aan dat onaangepaste voeding, een open uitnodiging is voor allerlei hoefproblemen.

Feed for Feed: sterke hoeven door een gebalanceerd dieet

We kunnen besluiten dat het een veelvoorkomende misvatting is dat hoefproblemen voornamelijk ontstaan door externe factoren zoals de wijze van hoefverzorging of de ondergrond waarop paarden lopen. Hoewel deze factoren zeker niet genegeerd mogen worden, ligt de kern van veel hoefgerelateerde problemen verscholen in de voederbak en de hooibaal. Een goed uitgebalanceerd dieet is niet alleen van wezenlijk belang voor het algemene welzijn van het volwassen paard, maar speelt een fundamentele rol vanaf de eerste momenten van zijn leven. Zelfs het dieet van de drachtige merrie heeft invloed op de hoefkwaliteit van het toekomstige paard.

Methionine, calcium, zink en biotine zijn de belangrijkste bouwstoffen die zorgen voor die sterke en gezonde hoeven. Een tekort of onevenwicht in deze essentiële voedingsstoffen kan leiden tot een slechte of verslechtering van de hoefkwaliteit. Dit benadrukt nogmaals de noodzaak van een goed uitgebalanceerd dieet dat rekening houdt met de specifieke behoeften van paarden.

Het is hierboven al vermeld, het begint allemaal met energie. Paarden hebben voldoende energie nodig, maar het is een delicate balans. Te veel van het goede kan leiden tot problemen zoals hoefbevangenheid, een pijnlijke aandoening die de mobiliteit ernstig kan beperken.
Aan de andere kant, als een paard niet genoeg energie binnenkrijgt, zal het lichaam deze essentiële bronnen gebruiken voor de ondersteuning van vitale organen, waardoor de hoeven maar ook de vacht er bekaaid vanaf komen. Dat resulteert regelrecht in een zichtbare confrontatie die de nauwe band tussen de gezondheid van het paard en de voedingsinname onderstreept en een noodsein ter herinnering hoe belangrijk een weloverwogen en evenwichtig dieet is.

Eiwit: speelt een specifieke en vitale rol in de gezondheid van de hoeven. De hoef zelf bestaat uit keratine, een type eiwit dat zorgt voor een unieke combinatie van sterkte, hardheid en flexibiliteit. Om de hoef in optimale staat te houden, is het belangrijk dat paarden een dieet krijgen dat ze voorziet van alle essentiële aminozuren, de moleculaire bouwstenen van eiwit. Deze essentiële aminozuren zijn cruciaal voor de ontwikkeling en het onderhoud van sterke hoeven. Essentiële aminozuren, waaronder methionine, zijn 10 aminozuren die een paard niet zelf kan aanmaken maar die wel het meest noodzakelijk zijn in de synthese van eiwitten. Methionine is een essentieel aminozuur dat door het lichaam kan worden omgezet in cystine. Cystine is belangrijk omdat het de zwavelverbindingen levert die nodig zijn voor gezond collageen en dus voor een sterke hoefinfrastructuur (hoef, huid, haar, ligamenten, pezen en kraakbeen). Het is een complexe balans, maar door onze paarden te voeden met een dieet dat rijk is aan alle essentiële aminozuren, ondersteunen we niet alleen hun algemene gezondheid, maar ook de kwaliteit en functionaliteit van hun hoeven.

Hoewel eiwitten een onmisbaar onderdeel van een evenwichtige voeding vormen en essentieel zijn voor de ontwikkeling en het onderhoud van sterke hoeven, is een juiste balans belangrijk. Overmatige eiwitinname kan leiden tot ongewenste bijwerkingen. De vertering van eiwitten genereert extra lichaamswarmte en kan vooral in de zomer bijdragen aan uitdroging en hittestress. De verwerking van een teveel aan eiwitten is ook belastend voor de nieren en kan vooral bij oudere paarden of paarden met nieraandoeningen voor andere problemen kan zorgen.

Calcium is in minuscule hoeveelheden aanwezig in de hoef, ongeveer 300 – 350 mg/kg hoefwand. Een van de belangrijkste taken van calcium is zorgen voor de zwavelverbindingen tussen hoefeiwitten die cohesie tussen cellen mogelijk maken. Hoe sterker de cohesie, hoe gezonder en ondoordringbaarder de hoef.³

Zink verbetert de integriteit van de hoef als component van de enzymsystemen en keratinisatie in het levende deel. Dat leidt tot de productie van betere kwaliteit hoorn zonder dat zink daarvoor noodzakelijkerwijs betrokken is bij de hoefstructuur.⁴

Vetten dragen dan wel niet direct bij aan de hoefkwaliteit, ze spelen een belangrijke rol in de algehele energiehuishouding van het paard. Ze ondersteunen indirect de gezondheid van de hoeven door het vormen van een barrière die beschermend werkt tegen bacteriën en schimmels. Plantaardige olie is ook een leverancier van omega 3-vetzuren. Naast een ontstekingsremmende werking in bijvoorbeeld gevallen van laminitis, draagt omega 3 bij tot het behoud van een goede hoefgezondheid.

Biotine, ook nog steeds bekend als vitamine B7, is algemeen erkend als een sleutelelement voor de hoefgezondheid. Het ondersteunt de sterkte van de verbindingen tussen collageenstrengen in het bindweefsel, inclusief de hoefwand. Biotine is ruimschoots aanwezig in het normale dieet van een paard. Een dagelijkse inname van 3 tot 4 mg biotine per 100 kg lichaamsgewicht via het normale rantsoen is dus een veilige methode om de hoefgezondheid te bevorderen.

Sommige paarden reageren beter op biotinesupplementen. Dat is afhankelijk van hun specifieke behoeften en gezondheidstoestand. Voorwaarde voor een gunstig effect is wel dat het biotinesupplement consequent en langdurig wordt toegediend. Het kan tot zes maanden duren voordat de positieve effecten van het biotinesupplement zichtbaar zijn. Een vastgesteld nadeel van biotinesupplementen is dat de hoefkwaliteit weer vermindert zodra het toedienen van het biotinesupplement gestopt wordt. Dit maakt biotinesuppletie een dure aangelegenheid.

Een gezonde darmflora en de juiste balans van mineralen zijn eveneens essentieel voor de hoefgezondheid. Een gezond darmmicrobioom ondersteunt de productie van vitamine B-complex, dat de bloedtoevoer naar de hoeven bevordert. Ook weer een reden om een evenwichtig dieet aan te houden en een gezond spijsverteringsstelsel te bevorderen.

Hoefproblemen door onaangepaste voeding, en nu?

Het is waar, er bestaat geen universeel dieet dat voor elk paard werkt of dat alle problemen ineens oplost. Elk dier is uniek, met zijn eigen behoeften, gebaseerd op leeftijd, activiteitenniveau, gezondheidstoestand, ras en toegepast management. Dit betekent niet dat we machteloos staan. Integendeel. Door ons te verdiepen in wat een gebalanceerd dieet inhoudt, kunnen we stappen ondernemen om de hoefgezondheid van ons paard te ondersteunen. Voeding bevordert de aanmaak van sterke hoeven en een dieet rijk aan de essentiële voedingsstoffen kan al een wereld van verschil maken.

Maar! We mogen niet uit het oog verliezen dat in het proces van verbetering van de hoefgezondheid, een goede en aangepaste hoefverzorging onmisbaar blijft. Voeding alleen is niet de magische truc die hoefproblemen oplost. Een hoefverzorger met kennis van het vak en liefde voor het paard, weet hoe de hoeven te herstellen en loodst het paard zo comfortabel als mogelijk door de moeilijke overgangsperiode. Uiteraard is aanpassing van het dieet nog steeds aangewezen.

Ter conclusie

Eerlijk is eerlijk: een paard kan het meest uitgebalanceerde dieet krijgen, als het vervolgens hele dagen op stal in mest en urine staat, zijn aandoeningen als rotstraal een meer dan waarschijnlijk gevolg. Een hele voorraad aan biotine zal de brokkelhoeven als gevolg van een te grote triminterval niet voorkomen. Het omgekeerde is ook waar: een correcte hoefverzorging alleen zorgt niet voor sterke en gezonde hoeven.

Die alomvattende benadering bij de verzorging van paarden, waarbij zowel naar het dieet als naar andere factoren wordt gekeken, is essentieel voor de gezondheid van de hoeven en het welzijn van het paard als geheel. Door regelmatig de hoeven van uw paard te controleren, kunt u niet alleen de groei en ontwikkeling volgen, maar ook tijdig ingrijpen wanneer hoefproblemen dreigen. Door te zorgen voor een uitgebalanceerd dieet, paarden in de juiste lichaamsconditie te houden en indien nodig voedingsadvies in te winnen bij Equi Nutri Care, kunnen de meeste hoefaandoeningen die verband houden met voeding worden voorkomen.

Tot slot: Of u nu een trotse eigenaar bent, een toegewijde verzorger, of een professional in de paardenwereld, het is nodig om het onderwerp ‘voeding’ met een open geest te benaderen. Kennis is net zo levend en veranderlijk als de prachtige dieren die we verzorgen. Het blijven bijleren en het aanpassen van voedingsgewoonten is niet alleen een teken van liefde en zorg voor het paard, maar ook een blijk van professionaliteit en toewijding.

1. Holzhauer, M., et al., 2017, Cross-sectional study of the prevalence of and risk factors for hoof disorders in horses in The Netherlands. prevetmed.2017.02.013 [↩]
2. Higami, A., 1999, Occurrence of White Line Disease in Performance Horses Fed on Low-Zinc and Low-Copper Diets. Journal of Equine Science 10(1):1-5 [↩]
3. Calcium: How Important Is It for Hoof Health? [↩]
4. Noormohammdy, Z., et al, 2018, Effect of Zinc on Integrity of Horse Hoof. Research in: Agricultural & Veterinary Sciences, Vol.2, No.1, 2018, pp.17-23 [↩]