Pica bij paarden deel I: geofagie

Mira

4 januari 2024

Gedragsproblemen,Gezondheid,Kribbebijten,Wetenschap,Zorg en management

Paarden die zand, mest en andere rare dingen eten

Het is bekend dat paarden een verscheidenheid aan gedragingen vertonen die ons in verwarring kunnen brengen. Één van die gedragingen die de wenkbrauwen doet fronsen is het eten van zand, mest, hout of andere rare dingen zoals haren en keitjes. Dit gedrag, pica genoemd, wekt zowel de nieuwsgierigheid als de bezorgdheid onder paardeneigenaren en verzorgers. Maar ook bij professionals. En terecht. Pica is een gedragsprobleem dat direct de gezondheid en het welzijn van het getroffen paard bedreigt.

In een driedelige reeks gaan we dieper in op pica bij paarden in het algemeen en behandelen we de drie meest voorkomende vormen waarbij we wetenschappelijke publicaties en onderzoek gebruiken om licht te werpen op dit intrigerende gedrag.
Dit artikel onderzoekt de verschillende factoren die bijdragen aan de drang van paarden om aarde te eten. Dit wordt geofagie genoemd.

Wat is pica?

Pica bij paarden verwijst naar een bredere eetstoornis waarbij paarden gedurende langere tijd niet-voedzame stoffen eten of dingen eten die geen deel uitmaken van een normaal dieet. Denk hierbij aan aarde, plastic, hout, haar, papier, krijt of mest. Pica wordt bij alle soorten paarden vastgesteld, ongeacht ras, leeftijd, geslacht of wijze van huisvesting en zowel bij gedomesticeerde paarden als bij paarden die in het wild leven. Het wordt geassocieerd met verveling of stress maar de meest voorkomende reden wordt gezocht bij een tekort aan een of meerdere voedingsstoffen. Meer bepaald een tekort aan ijzer en koper zouden aanleiding geven.¹

Nochtans is een tekort aan mineralen of vitaminen niet per definitie de juiste verklaring. Voedingsdeskundigen hebben ontdekt dat paarden van slechts drie voedingsstoffen kunnen vaststellen dat ze het nodig hebben: energie, zout en water.

Naast het gegeven dat de meeste van onze paarden eerder een overschot aan vitaminen en mineralen consumeren dan een tekort, ontwikkelen paarden gewoonlijk geen eetstoornis als pica om de onbalans te corrigeren. Een paard dat obsessief aan een kei likt of een hap zand eet, doet dat waarschijnlijk meer uit nieuwsgierigheid of verveling dan dat hij op zoek is naar manieren om een tekort aan te vullen. Onderzoeken uit 1971 bevestigen deze overtuiging. Pony’s die een fosforarm dieet kregen, kregen verschillende minerale zouten ter beschikking, waaronder fosfor en calcium, om het mineralentekort te compenseren. De pony’s aten meer calcium dan fosfor. Dit is schadelijk voor hun gezondheidstoestand, omdat een verhoogde calciuminname de fosforabsorptie beïnvloedt. Bij een andere studie kreeg een groep jonge pony’s een calciumarm dieet. Zij consumeerden minder calciumsupplementen dan de groep die een calciumrijk dieet kregen.² ³

Pica kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals darmblokkades en koliek, gebitsproblemen of een onbalans in voedingsstoffen. Iedere vorm van pica heeft zijn eigen specifieke kenmerken en oorzaken. Het is dus zeker noodzakelijk om de onderliggende oorzaak te identificeren en aan te pakken. Een gebalanceerd dieet, omgevingsverrijking en gedragsmanagement is cruciaal voor het beheersen en voorkomen van pica bij paarden.

De meest voorkomende vormen van pica bij paarden

Zoals gezegd zijn er verschillende vormen van pica bij paarden. De drie meest voorkomende vormen zijn:

Coprofagie: het eten van mest komt het meest voor bij veulens tijdens de eerste levensmaanden. Dit kan op natuurlijke wijze nuttige bacteriën in hun darmkanaal introduceren ter voorbereiding op een dieet dat meer gericht is op ruwvoer dan op melk. Bij volwassen paarden kan uithongering of eiwittekort, veroorzaakt door een gebrek aan hooi van goede kwaliteit, leiden tot coprofagie.
Lignofagie: het eten van hout, inclusief stalwanden en houtkrullen. Dit kan duiden op een tekort aan ruwvoer, een gebrek aan grazen of verveling door langdurige stalopsluiting. Vaker kleinere maaltijden voeren, overstappen op een ander type bodembedekking en zorgen voor meer beweging of interactie met andere paarden kan dit probleem verlichten.
Geofagie: het eten van aarde, klei, stof, steentjes en aanverwante stoffen komt relatief vaak voor bij zowel wilde als gedomesticeerde paarden.

Mogelijke redenen voor geofagie

Logische redenering suggereert dat geofagie een zoektocht is naar zout of mineralen. Maar onderzoeken op basis van bodemanalyses laten geen uniform mineralenprofiel zien tussen geconsumeerde en niet-geconsumeerde grond. Het mineraalgehalte van de onderzochte bodems varieerde sterk, hoewel de resultaten van een Australische onderzoek hogere concentraties ijzer en koper aantoonden in gebieden waar paarden graasden.⁴ Geofagie is dus niet enkel te verklaren als een zoektocht naar mineralen. Anekdotisch bewijs suggereert dat het eten van aarde vaker voorkomt bij hengsten dan bij merries of ruinen, maar hier zijn geen rapporten van.

Het natuurlijk gedrag van paarden:
Paarden in het wild grazen op een verscheidenheid aan vegetatie en komen zo verschillende substraten tegen, waaronder aarde en rottend plantaardig materiaal. Dit natuurlijke gedrag kan hun neiging beïnvloeden om verschillende materialen, waaronder aarde, te verkennen en te proeven. Hoewel gedomesticeerde paarden niet dezelfde omgevingsinvloeden hebben als hun wilde soortgenoten, kunnen deze natuurlijke neigingen zich nog steeds in hun gedrag manifesteren.
Voedingsredenen:
Op zijn minst zolang het tegendeel niet onweerlegbaar bewezen is, blijft de mogelijke rol van voedingstekorten een van de belangrijkste overwegingen bij het onderzoeken van geofagie bij paarden. Wetenschappelijke studies hebben gesuggereerd dat paarden geofagie kunnen ontwikkelen als een manier om hun dieet aan te vullen met essentiële mineralen die mogelijk ontbreken in hun reguliere voer. Bodemsoorten kunnen sporenelementen en andere voedingsstoffen bevatten waar paarden instinctief naar op zoek kunnen gaan als niet voldoende aan de voedingsbehoeften wordt voldaan. Onderzoek naar de voeding van paarden heeft uitgewezen dat bepaalde tekorten, zoals een verstoord zout- of mineralenevenwicht, paarden ertoe kunnen aanzetten stoffen te consumeren die geen deel uitmaken van hun typische dieet. Hoewel dit gedrag ongebruikelijk lijkt voor mensen, kan het dienen als een overlevingsmechanisme voor paarden in het wild en zou het mogelijk kunnen aanhouden bij gedomesticeerde paarden die soortgelijke voedingstekorten ervaren.⁵ ⁴
Darmgezondheid en spijsverteringsfuncties:
Het verband tussen darmgezondheid en geofagie bij paarden heeft ook de aandacht getrokken van onderzoekers. Het spijsverteringssysteem van paarden is complex en verstoringen van de darmgezondheid kunnen leiden tot een reeks gedrags- en gezondheidsproblemen. Wetenschappelijk onderzoek heeft gesuggereerd dat paarden die last hebben van gastro-intestinaal ongemak of onevenwichtigheden in hun darmmicrobiota, geneigd kunnen zijn ongebruikelijke stoffen te consumeren, waaronder aarde en mest, als een manier om hun ongemak te verlichten of om aan specifieke voedingsbehoeften te voldoen.
Bovendien hebben onderzoeken het mogelijke verband tussen geofagie en spijsverteringsstoornissen bij paarden onderzocht. Er wordt getheoretiseerd dat paarden die last hebben van gastro-intestinaal ongemak, materiaal zoals vuil en mest kunnen opzoeken als reactie op hun fysiologische toestand.⁶
Verrassend genoeg meldden Egyptische onderzoekers in een onderzoek uit 2016 naar risicofactoren voor koliek, dat paarden die geofagie vertoonden minder kans op koliek hadden.⁷
Meer onderzoek is noodzakelijk om dieper inzicht in de ingewikkelde relatie tussen de darmgezondheid en het gedrag van paarden te verkrijgen.
Gedrags- en omgevingsfactoren:
Gedrags- en omgevingsinvloeden spelen ook een belangrijke rol. Stress, verveling of onvoldoende beschikbaarheid van ruwvoer kunnen bijdragen aan dit gedrag bij paarden. Wanneer paarden stress of verveling ervaren, kunnen ze abnormaal gedrag vertonen, waaronder likken en knagen aan en het eten van niet-voedzame stoffen. Bovendien kan een gebrek aan geschikt voer of toegang tot weiland ertoe leiden dat paarden op zoek gaan naar alternatieve materialen, waaronder zand als een manier om hun natuurlijke graasinstinct te bevredigen.
Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat omgevingsverrijking en goed voerbeheer een cruciale rol kunnen spelen bij het verminderen van geofagie bij paarden. Door omgevingsstressoren aan te pakken en toegang tot geschikt voer te garanderen, kunnen paardeneigenaren de kans op dit gedrag minimaliseren.⁸

Mogelijke gevolgen van geofagie

Hoewel geofagie over het algemeen als onschadelijk wordt beschouwd, kan overmatige consumptie van zand, vooral zandophoping in het spijsverteringskanaal, slijmvliesirritatie en mogelijke obstructie of motiliteitsstoornissen veroorzaken. Sommige paarden eten of houden meer zand vast dan andere. Zelfs als ze het voermanagement identiek is. Grazen op zandgronden, een lagere kudderang, onvoldoende voeropname, voeren vanaf de grond, een slechte conditie en jonge leeftijd zijn allemaal factoren die de zandopname beïnvloeden. De meest voorkomende gezondheidsproblemen die gepaard gaan met geofagie zijn:

Parasitaire besmetting en ziekte:
Geofagie brengt potentiële gezondheidsrisico’s voor paarden met zich mee, waaronder de dreiging van parasitaire besmetting en ziekteoverdracht. Wetenschappelijk onderzoek heeft het verband aangetoond tussen geofagie en een verhoogd risico op het inslikken van parasieteneitjes of infectieuze ziekteverwekkers die in mest aanwezig zijn. Parasitaire besmetting kan leiden tot een reeks gezondheidsproblemen bij paarden, waaronder spijsverteringsstoornissen en voedingstekorten.⁵
Darmblokkade:
Geofagie kan leiden tot darmverstopping als gevolg van de ophoping van niet-verteerbare stoffen in het spijsverteringskanaal. Na verloop van tijd kan de ingenomen grond, keitjes of anderein de grond voorkomende materialen verdichten, wat obstructie en irritatie veroorzaakt en mogelijk kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals impactiekoliek en zelfs perforatie van de darmwand.⁹
Zandkoliek:
Om dezelfde reden als darmblokkade kan ontstaan, kan geofagie ook zandkoliek veroorzaken.⁹
Voedingstekorten:
Hoe tegenstrijdig het ook mag lijken, het eten van overmatige hoeveelheden aarde en klei kan resulteren in secundaire tekorten aan voedingsstoffen doordat de opname van mineralen uit de voeding wordt geremd. Bijvoorbeeld: aarde bindt zich aan ijzercomplexen. Een opstapeling van zand in de darmen vermindert de opname ijzer.⁵

Hoe geofagie bij paarden herkennen

Ieder paard vertoont wel een keer het stereotype gedrag dat gepaard gaat met geofagie. Dat kan de determinatie van geofagie bij een paard bemoeilijken. Het is in eerste instantie dus belangrijk om het gedrag van een paard dat van geofagie verdacht wordt ,goed en veelvuldig te obseren. Tekenen die kunnen wijzen op geofagie zijn:

een paard dat actief grond of zand likt of eet;
herhaaldelijk graven in zand of aarde;
herhaaldelijk eten van non-food stoffen uit de grond;
vuil of zand rond de mond en neus van het paard;
vreemde deeltjes of voorwerpen in de mest;
veranderd eetpatroon;
verminderde eetlust.

Het monitoren van het gedrag en de omgeving van het paard op deze signalen kan helpen om geofagie in een vroeg stadium te identificeren en een passende interventie mogelijk maken.

Voorkomen en bestrijden van geofagie

Preventie en bestrijding van geofagie is vooral gericht op een verandering van paardenmanagement. In de eerste plaats is inzicht in de factoren die bijdragen aan geofagie bij paarden een vereiste voor het implementeren van effectieve managementstrategieën. Een goed uitgebalanceerd dieet dat voldoet aan de voedingsbehoeften van het paard omgevingsverrijking en eventuele onderliggende gezondheidsproblemen aanpakken zijn essentiële stappen bij het voorkomen en verminderen van dit gedrag.

voorzie een dieet dat gebaseerd is op kwalitatief ruwvoer, afgestemd op de behoefte van het paard;
simuleer en stimuleer zoveel mogelijk het natuurlijke eetgewoonten van paarden
controleer regelmatig hooi en dieet om zeker te zijn dat aan alle nutritionele behoeften wordt voldaan en een gebalanceerd dieet gewaarborgd blijft
zorg voor voldoende afleiding door training en socialisatie
gebruik hooinetten en slowfeeders
voorzie een mineralenblok en los zout vrij naar keuze
wees alert op tekenen die wijzen op ongemak van maag en darmen.

Regelmatige veterinaire controles kunnen vooral bij jonge en oudere paarden belangrijk zijn om eventuele gezondheidsproblemen uit te sluiten en passende managementstrategieën te ontwikkelen die zijn afgestemd op de specifieke behoeften van het individuele paard. Overleg met een dierenarts of voedingsadviseur voor paarden kan waardevolle inzichten opleveren in een alomvattende aanpak van geofagie.

Ter conclusie

Geofagie bij paarden is een veelzijdig gedrag dat wordt beïnvloed door voedings-, spijsverterings-, gedrags- en omgevingsfactoren. Door ons te verdiepen in wetenschappelijk onderzoek rond dit gedrag, krijgen we waardevolle inzichten die ons kunnen helpen dit intrigerende gedrag bij onze paarden beter te begrijpen en aan te pakken.
Inzicht in de mogelijke redenen achter geofagie bij een paard is van cruciaal belang; het maakt de implementatie van effectieve managementstrategieën, gericht op het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van paarden, mogelijk.
Een goed uitgebalanceerd dieet, het aanpakken van omgevingsstressoren en regelmatige veterinaire controles zijn essentiële stappen bij het voorkomen en verminderen van dit gedrag. Door de natuurlijke neigingen en gezondheidsimplicaties die samengaan met geofagie bij paarden te erkennen, kunnen we werken aan het creëren van omgevingen die het algehele welzijn van paarden ondersteunen, en uiteindelijk een dieper begrip en waardering voor deze prachtige dieren bevorderen.