Als je paard zand, klei of andere rare dingen eet

4 januari 2024

Pica bij paarden – Deel I: geofagie

Soms zie je het ineens gebeuren: je paard neemt een hap zand, likt aan een modderplas of graaft met zijn neus in de grond alsof hij iets zoekt. Is dat normaal? Of reden tot bezorgdheid?

Dit gedrag, dat bekend staat als geofagie, valt onder een bredere stoornis die we pica noemen: het eten van oneetbare of niet-nutritieve materialen zoals aarde, mest, hout of haar. In deze blogreeks duiken we in de drie meest voorkomende vormen van pica bij paarden: geofagie (deel I), coprofagie (mest eten – deel II), en lignofagie (hout eten – deel III). We onderbouwen elk deel met actuele wetenschappelijke inzichten en praktische tips voor management en voeding.

Wat is pica, en waarom eet een paard zand?

Pica is het terugkerend eten van niet-eetbare of oneetbare materialen. Denk aan aarde, plastic, papier, hout, mest, of steentjes. Dit gedrag komt voor bij alle rassen, leeftijden en huisvestingsvormen, van wilde mustangs tot sportpaarden in volpension.

Een vaak gehoorde verklaring is een tekort aan voedingsstoffen – vooral koper, ijzer of zout – maar dat ligt genuanceerder. Paarden herkennen volgens onderzoek slechts drie fundamentele tekorten: energie, zout en water. Toch lijken sommige paarden instinctief te zoeken naar bepaalde mineralen, al is de wetenschap daar niet eenduidig over.

Bovendien blijkt uit onderzoek dat paarden niet altijd ‘de juiste keuze’ maken als ze tekorten willen compenseren. Pony’s die te weinig fosfor kregen, consumeerden juist méér calcium, wat hun mineralenbalans verder uit evenwicht bracht.¹

Geofagie verklaard: vijf mogelijke oorzaken

Hoewel het eten van aarde vaak als ‘tekortengedrag’ wordt geïnterpreteerd, zijn er meerdere verklaringen mogelijk:

1. Voedingstekorten en onevenwichtige rantsoenen

Er zijn aanwijzingen dat een gebrek aan bepaalde sporenelementen (zoals koper of ijzer) kan bijdragen aan geofagie. In één Australische studie werd bij grazende paarden in geofagische zones een hoger koper- en ijzergehalte in de bodem gevonden.²³

Toch tonen andere bodemanalyses aan dat er géén consistent mineraalpatroon zit in de plekken waar paarden aarde eten. De verklaring is dus niet puur nutritioneel.

2. Darmgezondheid en ongemak

Geofagie komt ook voor bij paarden met maag- of darmproblemen. Sommige onderzoekers vermoeden dat paarden aarde eten om het slijmvlies te beschermen of om het spijsverteringskanaal te ‘kalmeren’.⁴

Het is opvallend dat in een Egyptische studie paarden met geofagie minder vaak koliek kregen dan soortgenoten. Of dat komt door een beschermend effect of toeval, is nog niet opgehelderd.⁵

3. Stress, verveling en omgevingsarmoede

Langdurige stalrust, te weinig ruwvoer of een saaie omgeving kunnen gedragingen zoals likken, kauwen en grond eten uitlokken. Vooral jonge paarden en sociaal ondergeschikte dieren vertonen dit gedrag wanneer hun graasinstinct niet voldoende wordt bevredigd.⁶

4. Natuurlijke nieuwsgierigheid en zintuiglijke exploratie

Wilde paarden verkennen hun omgeving met neus en lippen. Ze komen regelmatig in contact met aarde, humus en plantenresten. Onze gedomesticeerde paarden behouden deze natuurlijke nieuwsgierigheid. Eten ze zand omdat ze ‘iets missen’? Niet per se. Soms is het gewoon… paard zijn.

5. Aangeleerd of individueel gedrag

Sommige paarden ontwikkelen dit gedrag zonder duidelijke medische of voedingskundige oorzaak. Denk aan hengsten die meer exploratief gedrag vertonen, of paarden met een specifieke voorkeur voor bepaalde bodems. Het is een gedragsvorm die soms buiten de klassieke kaders valt.

Risico’s van geofagie: onschuldig of gevaarlijk?

Een beetje zand opnemen is normaal bij grazende paarden, maar overmatige geofagie kan ernstige gevolgen hebben:

Zandophoping in de darmen, met risico op zandkoliek en motiliteitsstoornissen⁷
Darmobstructie en perforatie bij inname van grind, klei of harde bodemdeeltjes
Verlaagde opname van mineralen, doordat zand bepaalde nutriënten (zoals ijzer) bindt
Verhoogde kans op parasitaire besmetting, zeker bij grond die verontreinigd is met mest²

Geofagie herkennen

Let op de volgende signalen:

Herhaaldelijk likken of eten van aarde of zand
Zand of modder rond de lippen en neus
Deeltjes in de mest
Gewichtsverlies of onverklaarbare koliekverschijnselen
Verveling, nervositeit of afwijkend stalgedrag

Wat kun je doen als je paard zand eet?

Een effectieve aanpak vraagt om een holistische benadering:

Analyseer het rantsoen. Is het werkelijk in balans? Laat een voedingsadviseur meekijken naar ruwvoerkwaliteit, zoutvoorziening en sporenelementen.
Zorg voor structuur en afwisseling. Gebruik hooinetten, slowfeeders en laat paarden zoveel mogelijk grazen of scharrelen.
Verrijk de leefomgeving. Beweging, contact met soortgenoten en zintuiglijke prikkels verlagen stress en verveling.
Laat mestonderzoek doen en bespreek onverklaarbare spijsverteringsproblemen met een dierenarts.
Overweeg een bodemonderzoek indien meerdere paarden op dezelfde locatie geofagie vertonen.

Volgende delen in deze reeks

Deel II – Coprofagie: Waarom sommige paarden mest eten, en wat dit betekent voor hun gezondheid.
Deel III – Lignofagie: De drang om hout te eten verklaard.

Wat kan Equi Nutri Care betekenen?

Bij Equi Nutri Care bekijken we pica niet als ‘vreemd gedrag’, maar als een signaal. Een signaal dat er iets schuurt in het management, het rantsoen of het welzijn. Wij helpen je bij: Een grondige analyse van het huidige rantsoen, Evaluatie van mogelijke tekorten of onevenwichten, Advies over bodemonderzoek of aanvullend supplementenbeleid, Opstellen van een individueel plan op maat van jouw paard, Monitoring en bijsturing in samenwerking met jouw dierenarts Maak vandaag nog een afspraak voor een voedingsconsult. Samen zorgen we ervoor dat je paard niet alleen stopt met zand eten, maar ook beter in zijn vel zit.

Klik hier