Najaarsonderhoud wordt vaak ten onrechte gezien als het afsluiten van het groeiseizoen. In werkelijkheid vormt dit seizoen de kritische fase waarin grasplanten en kruiden hun wortelreserves aanvullen, zich voorbereiden op de winter en een optimale start maken voor het volgende groeiseizoen. Wat er in het najaar gebeurt, beïnvloedt zowel de productiviteit, smakelijkheid als gezondheid van het weideland en daarmee de voeding van paarden.
1. Wortelgroei en energiereserves
Na een intensieve groeiperiode in de zomer hebben grasplanten hun suikers en zetmeelreserves grotendeels benut. In het najaar verschuift de fysiologie van de plant naar het opbouwen van ondergrondse reserves, met name in wortels, wortelstokken en kroonrozetten.
- Wetenschappelijke basis: Onderzoek toont aan dat wortelreserves direct de opbrengst en voedingskwaliteit van het volgende jaar beïnvloeden. Planten met voldoende suikers en aminozuren in hun wortels kunnen sneller uitlopen in het voorjaar, hebben een betere winterhardheid en zijn minder vatbaar voor ziekten of vorstschade.
- Praktische implicatie: Te intensief begrazen of te laat maaien in het najaar kan dit herstelproces verstoren en leiden tot zwakkere zoden en lagere opbrengsten in het voorjaar.
2. Bodemgezondheid en pH-correctie
De bodem is de basis van een productief hooiland. In het najaar is het de ideale periode om bodemcorrecties door te voeren:
- pH-bijstellen: Gras en kruiden groeien optimaal bij een pH van 6–6,5. Een te lage pH beperkt de opname van belangrijke macro- en micronutriënten, zoals magnesium, calcium en fosfaat. Kalken in het najaar corrigeert de zuurtegraad en stimuleert bodemleven, waardoor voedingsstoffen beter beschikbaar komen.
- Organische stof en bemesting: Organische mest of compost ondersteunt het bodemleven, verhoogt waterhoudend vermogen en structuur. Teveel stikstof in het najaar kan grassen te krachtig laten doorgroeien, waardoor kruiden verdrongen worden en de biodiversiteit afneemt.
3. Structuur en biodiversiteit
Een succesvol hooiland bestaat niet alleen uit gras. Kruiden spelen een sleutelrol: ze bevorderen de bodemstructuur, leveren variatie in voedingsstoffen en ondersteunen het ecosysteem. Voorbeelden van geschikte kruiden zijn smalle weegbree, cichorei, rolklaver en duizendblad.
- Functionele rol van kruiden:
- Smalle weegbree bevordert vezelopname en ondersteunt een gezonde spijsvertering bij paarden.
- Cichorei ontwikkelt diepe wortels, helpt bij bodemstructuur en droogtetolerantie.
- Rolklaver en andere stikstofbinders zorgen voor natuurlijke bemesting en verminderen afhankelijkheid van kunstmest.
- Wetenschappelijk inzicht: Studies in biodiversiteit tonen dat een mix van 10–30% kruiden in het grasland de weideweerstand tegen ziekten en plagen verhoogt en de bodemgezondheid verbetert.
4. Maaitechniek en hooiwinning
De techniek van maaien beïnvloedt zowel kwaliteit als kwantiteit van het hooi:
- Timing van de maaibeurt: Vroege sneden bevatten meer eiwitten en minder vezels; late sneden verhogen vezelgehalte en energie uit suikers. Sportpaarden of jonge paarden profiteren van vroege sneden, terwijl oudere paarden of paarden met lagere energievraag baat hebben bij laat geoogst hooi.
- Droogproces: Luchtig uitdrogen en regelmatig keren voorkomt schimmelvorming en kwaliteitsverlies. Opslag moet droog, geventileerd en vrij van direct zonlicht zijn om vitamines en smaak te behouden.
5. Najaarsonderhoud: Praktische acties
Het najaar is hét moment om structureel onderhoud uit te voeren, zodat de zode sterk de winter in gaat:
- Slepen: Verdeel mest en verwijder vilt; dit bevordert lucht en licht in de zode en beperkt schimmelvorming.
- Doorzaaien: Herstel kale plekken met een passend gras- en kruidenmengsel. Een goede dekking nu betekent minder kans op ongewenste kruiden in het voorjaar.
- Afrastering en waterbeheer: Controleer afrasteringen en drainage om overbegrazing of wateraccumulatie te voorkomen.
- Preventief onderhoud: Kleine reparaties aan sloten, paden of erosiegevoelige plekken voorkomen grotere problemen in het voorjaar.
6. Ecologische en paardenwelzijnsvoordelen
Een goed onderhouden hooiland is niet alleen een bron van voer, maar een ecosysteem:
- Ondersteunt bestuivers, bodemfauna en natuurlijke plaagbestrijding.
- Stimuleert variatie in grasstructuur en kruidenrijkdom, wat bijdraagt aan smakelijk, gevarieerd en veilig voer voor paarden.
- Bevordert herstel van begraasde percelen door afwisseling van maaien en rustzones.
Conclusie
Najaarsonderhoud is geen afronding, maar een strategische voorbereiding voor een productief, gezond en biodivers grasland. Wie aandacht besteedt aan bodem, gras- en kruidenkeuze, timing, maaitechniek en herstelmaatregelen, legt de basis voor krachtige zoden, optimale voedingswaarde en gezonde paarden in het volgende seizoen.
