Pica bij paarden deel III: lignofagie

Paarden die hout of houtachtige stoffen eten

Het is bekend dat paarden een verscheidenheid aan gedragingen vertonen die ons in verwarring kunnen brengen. Één van die gedragingen die de wenkbrauwen doet fronsen is het eten van zand, mest, hout of andere rare dingen zoals haren en keitjes. Dit gedrag, pica genoemd, wekt zowel de nieuwsgierigheid als de bezorgdheid onder paardeneigenaren en verzorgers. Maar ook bij professionals. En terecht. Pica is een gedragsprobleem dat direct de gezondheid en het welzijn van het getroffen paard bedreigt.

In een driedelige reeks gaan we dieper in op pica bij paarden in het algemeen en behandelen we de drie meest voorkomende vormen waarbij we wetenschappelijke publicaties en onderzoek gebruiken om licht te werpen op dit intrigerende gedrag.

Als laatste in dit drieluik onderzoeken we de verschillende factoren die bijdragen aan de drang van paarden om hout of houtachtige stoffen te eten. Dit wordt lignofagie genoemd.

Is het lignofagie of xylofagie?

De termen “lignofagie” en “xylofagie” beschrijven beide de consumptie van hout of houtachtig materiaal, en worden als een vorm van pica beschouwd. Hoewel de twee termen vaak door elkaar worden gebruikt, verwijst lignofagie specifiek naar de consumptie van hout, terwijl xylofagie een bredere term is die de consumptie van hout en ander vezelachtig plantaardig materiaal omvat. In de context van paarden worden beide termen gebruikt om abnormaal gedrag te beschrijven waarbij sprake is van houtconsumptie, met mogelijke oorzaken en implicaties die vergelijkbaar zijn met die bij andere soorten die pica vertonen. Dit gedrag kan voortkomen uit voedingstekorten, stress, gebitsproblemen en andere factoren, en beide vereisen zorgvuldige overweging en beheer om het welzijn van de getroffen dieren te garanderen. Let wel: kribbebijten is niet hetzelfde als lignofagie of xylofagie.

In dit artikel verdiepen we ons in de wetenschappelijke literatuur rond lignofagie bij paarden, een intrigerend gedrag waarbij paarden hout of houtachtig materiaal eten. We bespreken de mogelijke redenen voor dit gedrag, de impact ervan op de gezondheid van paarden, en effectieve managementstrategieën.

Mogelijke oorzaken van lignofagie

Lignofagie bij paarden vertegenwoordigt abnormaal gedrag dat van belang is geweest voor onderzoekers die de onderliggende oorzaken ervan willen begrijpen. Dit gedrag kan voortkomen uit verschillende factoren.

• Gebrek aan ruwvoer of graasmogelijkheden
  Paarden met beperkte toegang tot ruwvoer of weidegrond, kunnen hun toevlucht nemen tot het eten van hout als middel om hun dieet aan te vullen met vezelachtig materiaal. Onderzoek door Johnson en Provenza heeft gesuggereerd dat een onvoldoende vezelinname paarden ertoe zou kunnen aanzetten alternatieve bronnen van ruwvoer, waaronder hout, te zoeken.¹
• Gedrags- en omgevingsfactoren
  Een andere onderzoekslijn draait om stress en gedragsproblemen. Paarden die stress of verveling ervaren, kunnen als coping-mechanisme abnormaal gedrag vertonen, zoals op hout kauwen. In een onderzoek uit 2014 werd het verband onderzocht tussen omgevingsstressoren en de ontwikkeling van abnormaal gedrag bij paarden. Daarbij werd de potentiële psychologische onderbouwing van lignofagie benadrukt.²
• Gebits- of spijsverteringsproblemen
  Bovendien kunnen ook gebitsproblemen of maag-darmklachten paarden ertoe aanzetten om op hout te kauwen als reactie op orale of spijsverteringsproblemen. Door het kauwen wordt de productie van speeksel, een natuurlijke maagzuurremmer, gestimuleerd.
  Lignofagie wordt ook waargenomen bij jonge paarden die de leeftijd dat het melkgebit begint te wisselen. Dit gedrag zou dan kunnen dienen als een manier om ongemak te verlichten of tandheelkundige afwijkingen aan te pakken, zoals ook waargenomen in onderzoeken van Dixon et al. (2017).³

Mogelijke gevolgen van lignofagie

Houtconsumptie kan voor paarden een middel zijn om bepaalde tekortkomingen in voeding of ongemakken aan te pakken. Maar het brengt tegelijk ook aanzienlijke risico’s met zich mee.
Het kauwen van hout kan zorgen voor splinters die in het tandvlees dringen of mondletsel veroorzaken. Indien dit onopgemerkt blijft kan het voor ernstige ontstekingen en eetproblemen zorgen. Het inslikken van hout kan leiden tot spijsverteringsproblemen en perforaties door scherpe splinters. Daarbij kan de aanwezigheid van houtlijm, houtbehandelingsmiddelen of gewoon bepaalde houtsoorten giftige stoffen in het systeem van het paard introduceren, wat mogelijk kan leiden tot algemene gezondheidsproblemen, leverschade en vergiftiging.

Voorkomen en bestrijden van lignofagie

Gezien de potentiële risico’s die gepaard gaan met lignofagie, is het implementeren van effectieve managementstrategieën gewenst.

• Een evenwichtig en passend dieet dat rijk is aan vezels en ruwvoer is van fundamenteel belang bij het aanpakken van potentiële voedingstriggers voor het eten van hout. Vrije of op zijn minst ruim voldoende toegang tot ruwvoer van hoge kwaliteit en het monitoren van de inname van het paard kan de kans op dit gedrag helpen minimaliseren.
• Strategieën voor omgevingsverrijking en stressvermindering zijn eveneens noodzakelijk bij het aanpakken van lignofagie. Voldoende mogelijkheden voor lichaamsbeweging, sociale interactie en mentale stimulatie kan helpen stress te verminderen en verveling te verminderen, waardoor de kans kleiner wordt dat paarden hun toevlucht nemen tot het eten van hout als coping-mechanisme.
• Regelmatige tandheelkundige onderzoeken en het snel aanpakken van eventuele orale of gastro-intestinale problemen kunnen helpen bij het voorkomen van lignofagie als gevolg van ongemak of tandheelkundige afwijkingen.

Ter conclusie

Terugkijkend op deze driedelige reeks over de meest voorkomende vormen van pica bij paarden, kunnen we stellen dat dit gedrag verschillende onderliggende oorzaken kan hebben. Het voorkomen en bestrijden van deze aandoening vereist een alomvattende aanpak waarbij rekening wordt gehouden met voedings-, omgevings- en gezondheidsgerelateerde factoren. Samenwerken met een dierenarts en een paardenvoedingsadviseur kan helpen de onderliggende oorzaken te identificeren en effectieve strategieën te ontwikkelen voor het behandelen en voorkomen van pica bij paarden.

Klik hier om deel I te lezen: geofagie, paarden die aarde eten
Klik hier om deel II te lezen: coprofagie, paarden die de behoefte hebben om mest te eten

1. Johnson, R. J., & Provenza, F. D. (2015). Nutritional and physiological effects of foraging on woody plants by ruminants: A review. Journal of Animal Science, 93(5), 2003-2012 [↩]
2. Goodwin, D., et al. (2014). Towards a standardised foraging enrichment test for horses. Applied Animal Behaviour Science, 155, 34-43. [↩]
3. Dixon, P. M., et al. (2017). Equine dentistry: Prevention of dental disorders and oral diseases. Equine Veterinary Journal, 49(4), 434-443 [↩]