Pica bij paarden deel II: coprofagie

Paarden die mest eten

Het is bekend dat paarden een verscheidenheid aan gedragingen vertonen die ons in verwarring kunnen brengen. Één van die gedragingen die de wenkbrauwen doet fronsen is het eten van zand, mest, hout of andere rare dingen zoals haren en keitjes. Dit gedrag, pica genoemd, wekt zowel de nieuwsgierigheid als de bezorgdheid onder paardeneigenaren en verzorgers. Maar ook bij professionals. En terecht. Pica is een gedragsprobleem dat direct de gezondheid en het welzijn van het getroffen paard bedreigt.

In een driedelige reeks gaan we dieper in op pica bij paarden in het algemeen en behandelen we de drie meest voorkomende vormen waarbij we wetenschappelijke publicaties en onderzoek gebruiken om licht te werpen op dit intrigerende gedrag.

Dit artikel onderzoekt de verschillende factoren die bijdragen aan de drang van paarden om mest te eten. Dit wordt coprofagie genoemd.

Mogelijke oorzaken van coprofagie

Coprofagie verwijst naar het consumeren van uitwerpselen en wordt waargenomen bij verschillende diersoorten, waaronder paarden. Mest eten is normaal gedrag voor veulens en wordt ook bij volwassen paarden veelvuldig waargenomen. In de context van gedrag en voeding van volwassen paarden heeft dit de aandacht getrokken van onderzoekers die de onderliggende oorzaken, de potentiële gevolgen voor de gezondheid en de implicaties voor managementpraktijken wilden begrijpen. Verschillende onderzoeken hebben mogelijke redenen onderzocht die coprofagie bij paarden veroorzaken. Toch roept dit onderwerp nog veel vraagtekens op.

Eén veel voorkomende hypothese suggereert dat paarden dit gedrag vertonen als aanvulling op hun voedingsinname. Onderzoek door Houpt et al.¹ ontdekten dat paarden uitwerpselen consumeren om voedingsstoffen terug te winnen, met name B-vitamines en microbiële eiwitten, die niet werden opgenomen tijdens het initiële verteringsproces. Bovendien zijn tekortkomingen of onevenwichtigheden in de voeding, zoals tekorten aan vezels of bepaalde mineralen, geïmpliceerd als potentiële triggers voor dit gedrag².

Een andere onderzoekslijn richt zich op de rol van het microbiële evenwicht in de darmen. Paarden zijn afhankelijk van een complex microbieel ecosysteem in hun dikke darm om te helpen bij de vertering van vezels. Verstoringen in dit ecosysteem, mogelijk als gevolg van veranderingen in het dieet of stress, kunnen tot onevenwichtigheden leiden en paarden er vervolgens toe aanzetten microbiële aanvulling te zoeken via coprofagie.³

Sociaal leren is ook voorgesteld als een bijdragende factor. Jonge veulens kunnen dit gedrag leren door hun moeders te observeren, wat erop wijst dat coprofagie bij paardachtigen een sociale component heeft⁴

Naast voedingstekorten en het microbiële evenwicht in de darmen, worden stress en omgevingsfactoren ook als belangrijke oorzaken die een rol kunnen spelen bij coprofagie gemerkt. Omgevingsstressoren, zoals opsluiting of sociale verstoringen, kunnen leiden tot gedragsproblemen, waaronder het eten van mest. Bovendien hebben sommige onderzoeken gesuggereerd dat bepaalde medische aandoeningen, zoals gastro-intestinale stoornissen, paarden ertoe kunnen aanzetten dit gedrag te vertonen als reactie op ongemak of als coping-mechanisme.

Ook wordt aangenomen dat coprofagie het gevolg is van verveling of honger. Paarden die erg hongerig zijn, eten hun eigen mest en die van kuddegenoten op. Feitelijk gezien heeft mest nog een aanzienlijke voedingswaarde die kan helpen een hongerig paard te voeden.
Coprofagie wordt ook dikwijls waargenomen bij verveelde volwassen paarden op eentonige percelen. ⁵

Al deze factoren dragen gezamenlijk bij aan de complexiteit rond de redenen achter coprofagie bij paarden. Als u coprofagie bij uw paard vaststelt, is het belangrijk om uw paard te monitoren en de omgeving te inspecteren op eventuele activatoren voor dit gedrag.

Impact op de gezondheid van paarden

Coprofagie heeft een potentiële impact op de gezondheid van paarden. Hoewel het gedrag zelf in bepaalde contexten een doel kan dienen, kan het ook risico’s met zich meebrengen. Het eten van mest kan paarden blootstellen aan parasieten en ziekteverwekkers, en zo mogelijk tot gezondheidsproblemen leiden. Bovendien, als coprofagie wordt veroorzaakt door voedingstekorten, kan dit gedrag duiden op een gezondheidsprobleem dat zorgt voor een onvoldoende opname van voedingsstoffen of een onevenwichtig dieet. Beiden zijn van invloed op de algehele gezondheid en het welzijn van het paard. Daarnaast bestaat ook een risico op gedragsproblemen die voortvloeien uit coprofagie. Dit kan mogelijk leiden tot sociale conflicten en stress binnen een kudde.
Deze gevolgen benadrukken gezamenlijk het belang om coprofagie aan te pakken. Milde coprofagie alleen, zonder andere tekenen van ziekte of ongemak, veroorzaakt waarschijnlijk geen noemenswaardige problemen.

Coprofagie voorkomen en bestrijden

Gezien de veelzijdige aard van coprofagie bij paarden moeten managementstrategieën zorgvuldig worden overwogen. Een evenwichtig en passend dieet is van fundamenteel belang bij het aanpakken van mogelijke triggers. Door voldoende toegang tot ruwvoer van hoge kwaliteit te bieden en te zorgen voor een passende mineralen- en vitaminesuppletie, kan het risico op voedingstekorten die tot coprofagie leiden, worden beperkt.

Bovendien kan het handhaven van een gezond microbieel evenwicht in de darmen door middel van goed kwaliteitshooi, geleidelijke veranderingen in het dieet, probiotische suppletie enzovoort helpen bij het minimaliseren van de kans dat paarden hun toevlucht nemen tot fecale consumptie voor microbiële aanvulling.

Strategieën voor stressvermindering en omgevingsverrijking verminderen dan weer de kans dat dat een paard mest eet uit verveling of als reactie op stress.

Regelmatige controles door een dierenarts sluiten de gezondheidsproblemen uit als reden voor coprofagie.

Ter conclusie

Bij coprofagie bij paarden is sprake van een complex samenspel van voedings-, gedrags- en gezondheidsgerelateerde factoren. Wetenschappelijk onderzoek probeert licht te werpen op de mogelijke redenen die dit gedrag aandrijven, de impact ervan op de gezondheid van paarden in beeld te brengen en effectieve managementstrategieën te ontwikkelen. Door de onderliggende oorzaken en implicaties van coprofagie te begrijpen, kunnen paardeneigenaren en verzorgers bewezen praktijken implementeren om dit gedrag te voorkomen en te bestrijden.

Klik hier voor deel I: geofagie, paarden die aarde, zand en kiezels eten
Klik hier voor deel III: lignofagie, paarden die hout en houtachtige materialen eten (beschikbaar vanaf 11 januari 2024)

1. Houpt, K. A., & Houpt, T. R. (2007). Feeding and drinking behavior. Equine Behavior, 2nd Edition. [↩]
2. Kronfeld, D. S. (2016). Nutrient requirements, nutrient availability, and nutrient utilization. Equine Applied and Clinical Nutrition: Health, Welfare and Performance. [↩]
3. Bergmann, W., et al. (2012). Hindgut microbiota and microbial metabolites: The key to equine digestive health. Journal of Equine Veterinary Science, 32(12), 788-793. [↩]
4. Saslow, C. A., & Haley, D. B. (2016). The ontogeny of social learning in horses. Applied Animal Behaviour Science, 180, 21-29. [↩]
5. McGreevy P. Equine Behavior, A Guide for Veterinarians & Equine Scientists. Edinburgh: Saunders, 2004 [↩]